Urząd Transportu Kolejowego organizuje, koordynuje i przeprowadza:
- w zakresie kontroli regulacji rynku kolejowego:
- okresowe kontrole przewoźników kolejowych w ramach nadzoru w zakresie przestrzegania warunków określonych w udzielonych licencjach,
- doraźne kontrole spełniania przez przewoźników kolejowych wymaganych przepisami warunków dostępu do linii kolejowych,
- w zakresie kontroli bezpieczeństwa ruchu kolejowego:
- kontrole dotyczące zasad eksploatacji i utrzymania linii kolejowych i pojazdów kolejowych w zakresie:
- warunków technicznych jakim powinny odpowiadac linie kolejowe i bocznice kolejowe wraz z urządzeniami towarzyszącymi , służącymi do prowadzenia ruchu kolejowego oraz ich utrzymania,
- zasad, warunków i organizacji prowadzenia ruchu na liniach kolejowych,
- warunków technicznych eksploatacji pojazdów kolejowych
- kontrole wymaganych kwalifikacji i warunków jakie powinni spełniać pracownicy zatrudnieni na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu na liniach kolejowych oraz prowadzący pojazdy kolejowe,
- kontrole realizacji przepisów w zakresie bezpieczeństwa ruchu kolejowego, bezpiecznego przewozu osób i rzeczy oraz ochrony środowiska przez zarządców infrastruktury, przewoźników posiadających licencje na wykonywanie przewozów kolejowych lub udostępnianie pojazdów kolejowych oraz przez użytkowników bocznic kolejowych,
- kontrole spełniania przez podmioty zasad bezpieczeństwa przewozu koleją towarów niebezpiecznych,
- kontrole spełniania wymagań przez ciśnieniowe urządzenia transportowe,
- kontrole realizacji wniosków wynikających z analizy przyczyn katastrof kolejowych,
- kontrole podmiotów prowadzących kursy na doradców do spraw przewozu koleją towarów niebezpiecznych,
- w zakresie kontroli wyrobów:
- kontrole typów budowli i urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego oraz typów pojazdów kolejowych w zakresie ich zgodności z typem, na który wydano świadectwo dopuszczenia do eksploatacji,
- kontrole wyrobów wprowadzonych do stosowania w kolejnictwie w oparciu o przepis art. 10 ust. 3 ustawy o transporcie kolejowym oraz przepisy ustawy o systemie oceny zgodności,
- kontrole podsystemów lub składników interoperacyjności w zakresie spełniania przez nie zasadniczych wymagań dotyczących interoperacyjności kolei.
Proces nadzoru Prezesa UTK
Postępowanie nadzorcze prowadzone przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego może przybrać formę postępowania kontrolnego, postępowania administracyjnego, a także postępowań wyjaśniających. Ponadto, realizowany jest szereg działań mających na celu promowanie kultury bezpieczeństwa.